Is dit een coming out? Over dingen die meer dan dertig, ja soms meer dan veertig jaar geleden gebeurd zijn? En tegenover wie? In de loop der jaren heb ik met veel verschillende mensen te maken gehad – familie, schoonfamilie(s), studievrienden, collega’s, kerkgenoten, lotgenoten in een studiekring of een therapiegroep, buren en ga zo maar door. Nooit gedacht dat ik zoveel mensen in mijn leven zou tegenkomen, of zoals David Bowie in zijn onvergetelijke nummer Five Years zingt: never thought I’d meet so many people… En bij hem zijn het nog maar vijf jaren… Ja, soms werd het contact intensief en kwam er iets duurzaams uit voort. Soms werd ik verliefd, soms sloot ik een vriendschap, en ook vond ik mijn levenspartner in die veelheid van al die vele, verschillende mensen.
In die duizenden interessante ontmoetingen zakken dingen soms weg. Zoals dat kan gaan. Met sommigen heb ik het er wel eens over gehad – dat ik ooit een psychose heb ondergaan – met anderen niet. Hoewel ik mezelf niet zie als iemand die in een rijk sociaal leven excelleert, heb ik het toch vaak te druk gehad met mensen-tegenkomen om in dit alles nauwkeurig te kunnen zijn. Soms praat je wat na, drink je een glas wijn, en zeg je wat… Ik heb nooit, never, zo schrijf ik ook in mijn boek, meegemaakt dat iemand schamper ging doen nadat ik mijn stukje psychopathologische levenshistorie bekend had gemaakt. Ook schrijf ik in mijn boek over hoe dit verleden, een verleden met een psychose, me soms kan ontvallen. Sommige mensen wisten het al lang en voor anderen komt het als een verrassing,
Een psychose… ja, zo heel bijzonder is het eigenlijk niet. Velen zijn mij voorgegaan en velen na mij zullen vergelijkbare curieuze reisavonturen mee gaan maken. Zeker, het is een gevaarlijke reis. Ik schrijf over afgronden waarin mensen in kunnen vallen en draaikolken waarin mensen meegezogen kunnen worden. Mijn hart is bij hen die in dit avontuur geworpen worden… Het loopt lang niet altijd goed af en ook bij mij zijn er in het begin gevaarlijke periodes geweest. Soms heb ik het gevoel dat ik over de toekomstige psychonauten, deze geestelijke reisavonturiers die meestal niet weten waar ze aan begonnen zijn, als een engel zou willen waken. Maar voorlopig ben ik nog geen engel, en ben ik van plan de geranium-gerechtigde leeftijd te bereiken. Ik denk dat het dragen van mondkapjes mijn kansen daartoe vergroot, maar dat is een andere discussie waarop ik hier verder niet in zal gaan…
Qua cijfers gaat het met psychoses daadwerkelijk om percentages van de bevolking. Iets wat ligt in de orde van grootte van diabetes of homoseksualiteit. In elke familie is of heeft iemand het wel, en worden de bijbehorende drama’s ondergaan… Religieus worden in de tweede helft van de 20ste eeuw, waar De overtocht óók over gaat, is misschien wel bijzonderder dan al die spectaculaire psychopathologische special effects. Ik ben niet teruggekeerd tot een klassieke, traditionele, ‘metafysische’ manier van geloven, maar ik heb een deur opengezet naar Jezus Christus. Of eerder – want als je het echt meemaakt gaat het bijna altijd zo – Jezus heeft een deur opengezet naar mij. Voor mij betekende dit ook dat kerken ophielden drempels te zijn. En het betekende ook dat ik anders ging denken over de paus (maar met Franciscus II hebben meer mensen daar last van…)
Mijn boek gaat niet over hoe het precies in elkaar zit met mijn geloof, maar vestigt wel de aandacht op de vraag hoe psychoses en bekeringen in elkaar kunnen grijpen. Een van de theologen die ik aanhaal is John D. Caputo, met wiens manier van denken ik mij verwant voel. Mensen die geïnteresseerd zijn in Caputo zou ik willen adviseren deze pagina te bookmarken, want ik zal meer over hem gaan zeggen dan ik in het bestek van deze korte zelf-introductie kan doen. Hij heeft vele prachtige boeken geschreven, onder andere over Heidegger en Derrida. En regelmatig zegt hij tussen al zijn diepzinnige filosofische beschouwingen door: aan het eind van dit hoofdstuk zal ik voor wie nog even wil blijven hangen een mooi stukje orgelmuziek laten klinken… Dat is ook een beetje de mentaliteit van mijn boek, alhoewel het mij aan de geleerdheid van iemand als Caputo ontbreekt.
Maar terug naar de waanzin en de psychopathologie. Voor mij blijft mijn psychose een van mijn belangrijkste levenservaringen. Het is een kernachtig brokstuk onvergetelbaarheid waarover ik tot op de dag van vandaag wil blijven vertellen. Soms noem ik het ‘de navel van mijn belevingswereld’. Maar meer dan een centrum of een punt, is het – in mijn verhaal – een reis, een overtocht, van de ene levensoriëntatie naar een andere.
Verdere informatie over mijn boek is te vinden op deze website. Later dit voorjaar wil ik een serie columns opstarten die aansluiten bij mijn boek, en waarin ik mijn misschien soms schemerachtige licht (maar schemerlicht is vaak mooier dan hel zonlicht) over deze wereld wil laten schijnen. Als lid van een kerkgemeente , als Girardiaan en als ex-waanzinnige, of misschien kan ik beter zeggen, als psychonaut met een cv.